I. MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA QUYẾT ĐỊNH SỐ 112 VÀ 89/QĐ-TTg CỦA THỦ TƯỚNG CHÍNH PHỦ VỀ “XÂY DỰNG XÃ HỘI HỌC TẬP”:
Như chúng ta đã biết: Từ xa xưa, các thế hệ người Việt Nam luôn coi trọng việc học, coi học tập là nền tảng cho mọi thắng lợi. Truyền thống quý báu đó đã được hình thành, phát triển trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Sau cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trương chống giặc dốt, cùng với chống giặc đói, giặc ngoại xâm và đã quyết tâm phát triển giáo dục để “ai cũng được học hành”. Bác Hồ đã từng nói: Sự học là “vô cùng”, “thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi”, “Học là một việc phải tiếp tục suốt đời”, “một dân tộc dốt là 1 dân tộc yếu”. Bác Hồ là tấm gương sáng ngời về sự học, vừa tự học, vừa lao động để kiếm sống, biết sử dụng thông thạo nhiều ngoại ngữ trong những năm dài bôn ba đi tìm đường cứu dân, cứu nước.
Khi đất nước thống nhất, Đảng ta đã chủ trương phát triển mạnh mẽ giáo dục trong cả nước. Bước vào thời kỳ mới, mục tiêu giáo dục “ai cũng được học hành” được nâng lên thành mục tiêu “mọi người đi học, học thường xuyên, học suốt đời”. Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ IX (4/2001) đã nêu 2 chủ trương lớn có liên quan mật thiết với Hội khuyến học Việt Nam, đó là “Đẩy mạnh phong trào học tập trong nhân dân bằng những hình thức giáo dục chính quy và không chính quy, thực hiện giáo dục cho mọi người, cả nước trở thành một xã hội học tập”. Đại hội lần thứ X, Đảng ta tiếp tục khẳng định đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Để thể chế hóa chủ trương xây dựng xã hội học tập mà Đại hội Đảng đã đề ra, ngày 18/5/2005 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 112/2005/QĐ-TTg phê duyệt Đề án xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2005 - 2010. Tại quyết định này, Thủ tướng Chính phủ đã nhất mạnh “đặc biệt cần phát huy vai trò quan trọng của Hội khuyến học Việt Nam trong việc tổ chức các hoạt động khuyến học và tham gia tích cực vào các hoạt động khác nhằm đẩy mạnh phong trào cả nước trở thành một xã hội học tập”. Sau khi tổng kết 5 năm thực hiện quyết định số 112/2005/QĐ-TTg ngày 09/01/2013, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định số 89/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2012 – 2020", nêu rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp, kinh phí, cơ chế và tổ chức thực hiện.
Theo hướng dẫn của Trung ương Hội khuyến học Việt Nam thì quyết định số 89/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã đi vào những vấn đề cơ bản của xã hội học tập, trên cơ sở xây dựng một nền giáo dục có 2 hệ thống: Giáo dục trong nhà trường cho lứa tuổi thanh niên, thiếu niên và một bộ phận người lớn có điều kiện học tập trung, được tổ chức theo niên chế và hệ thống giáo dục tiếp tục cho người lớn vừa học, vừa làm, cần gì học nấy. Nhờ 2 hệ thống giáo dục này mà các cơ hội học tập không bị hạn chế với những người có nhu cầu học. Ai cũng được đi học và góp phần khuyến học, học liên tục trong cuộc sống với các hình thức học thật đa dạng, như học trong nhà trường, học trong doanh nghiệp, học từ xa, học trên mạng internet… Với các điều kiện mới đó, những thông tin, trí thức và những kỹ năng đều có thể đến với mọi người, do đó sự công bằng về học tập trong xã hội ngày càng được đảm bảo.
II. NHỮNG CƠ SỞ, TIỀN ĐỀ ĐỂ PHÁT TRIỂN, MỞ RỘNG PHONG TRÀO XÂY DỰNG “XÃ HỘI HỌC TẬP”:
Thực tế cho thấy, muốn xây dựng “xã hội học tập” phải bắt đầu từ xây dựng “gia đình hiếu học”, coi “gia đình hiếu học” là tế bào của xã hội học tập từ cơ sở. Vì vậy, các mô hình gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, thôn, bản, khu phố hiếu học, đều xuất phát từ nền tảng cơ bản là gia đình.
Ở tỉnh ta, hơn 10 năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban thường vụ Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh và Ban thường vụ TW Hội khuyến học Việt Nam, Hội khuyến học các cấp đã tích cực thực hiện cuộc vận động xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học và những năm sau này còn mở rộng xây dựng thôn, khu phố… khuyến học. Quá trình thực hiện cuộc vận động đã có sự phối hợp, liên tịch với Ủy ban Mặt trận tỉnh, sự giúp đỡ, hỗ trợ của các đoàn thể, tổ chức xã hội và các địa phương. Các cấp Hội trong tỉnh đã 4 lần tổ chức hội nghị sơ kết đánh giá, biểu dương gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học tiêu biểu; có trên 4.000 lượt gia đình, dòng họ, cá nhân và tập thể đạt thành tích xuất sắc đã được Ủy ban nhân dân tỉnh tặng bằng khen, Ủy ban nhân dân huyện, xã và Hội khuyến học các cấp tặng giấy khen. Kết quả đạt được của cuộc vận động năm sau đều cao hơn năm trước và đã thu hút hàng vạn gia đình ở các địa phương, các vùng, các thành phần dân tộc, xã hội tham gia. Năm 2004, từ 59 hộ đạt danh hiệu gia đình hiếu học, đến cuối năm 2014, toàn tỉnh đã có 102.463 hộ gia đình đăng ký xây dựng gia đình hiếu học, chiếm 35,8% tổng số hộ gia đình trong toàn tỉnh, trong đó có 83.236 gia đình, 35 dòng họ đạt danh hiệu gia đình, dòng họ hiếu học, 17 thôn, khu phố đạt tiêu chí thôn, khu phố khuyến học. Cuộc vận động đã có tác dụng thiết thực trên nhiều mặt của đời sống xã hội, thúc đẩy việc thực hiện chủ trương phổ cập giáo dục và góp phần hạn chế tình trạng học sinh bỏ học, đặc biệt là đã gắn kết với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” và phong trào “Chung sức, chung lòng xây dựng nông thôn mới”.
Cùng với thực hiện cuộc vận động xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, Hội khuyến học các cấp đã phối hợp với ngành giáo dục và các địa phương xây dựng Trung tâm học tập cộng đồng, từng bước đáp ứng nhu cầu “cần gì học nấy”, học để biết, học để làm, học để chung sống, học để hoàn thiện nhân cách, nhằm góp phần hình thành mặt trận khuyến học ở cơ sở. Trong 10 năm qua (2004 - 2014), các Trung tâm học tập cộng đồng đã lần lượt hình thành và mở được 12.854 lớp truyền thông, tập huấn, hội thảo, với 742.000 lượt người tham gia học tập. Nội dung học tập chủ yếu là các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật nhà nước, các tiến bộ khoa học kỹ thuật, kiến thức sản xuất - kinh doanh, đời sống, tin học, ngoại ngữ… Hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng đã thiết thực góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo… Được đại bộ phận nhân dân và cán bộ ở cơ sở đồng tình, hưởng ứng.
III. QUÁN TRIỆT NỘI DUNG ĐỀ ÁN THEO QUYẾT ĐỊNH SỐ 281/QĐ-TTg CỦA THỦ TƯỚNG CHÍNH PHỦ, THỰC HIỆN KẾ HOẠCH TRIỂN KHAI ĐỀ ÁN VÀ LÀM THÍ ĐIỂM CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH VỀ HỌC TẬP SUỐT ĐỜI:
Để cụ thể hóa một bộ phận trong quyết định số 89/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, ngày 20/2/2014, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định số 281/QĐ-TTg phê duyệt Đề án: “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020”. Đây là Đề án thành phần số 7, Thủ tướng Chính phủ giao cho Hội khuyến học Việt Nam chủ trì, phối hợp với các Bộ ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, các tổ chức xã hội có liên quan tổ chức triển khai thực hiện.
Học tập suốt đời được nhấn mạnh khi mà thời gian đào tạo ban đầu, dù có kỹ càng, cơ bản đến đâu cũng không thể cung cấp hết những hiểu biết có hiệu lực để làm ăn, sinh sống suốt cuộc đời. Do đó, học tập suốt đời đem lại sự tăng trưởng về số lượng trí thức tích lũy được; học tập suốt đời ghi nhớ, tích lũy thông tin để có thể tái sản xuất khi cần thiết. Và cũng nhờ việc học tập thường xuyên, liên tục, người học luôn cập nhật được kiến thức mới, hiểu biết vấn đề sâu sắc hơn nhằm đóng góp tích cực cho sự phát triển bền vững của cộng đồng xã hội. Trong đó, giáo dục cho người lớn là một xu thế mạnh mẽ và lâu dài; do đó, nền giáo dục phải định hướng vào xã hội học tập, học tập suốt đời.
Nhằm tổ chức thực hiện có hiệu quả Đề án học tập suốt đời, Trung ương đã chỉ đạo thực hiện thí điểm các mô hình “Gia đình hiếu học”, “Dòng họ hiếu học”, “Cộng đồng học tập” và “Đơn vị học tập” để triển khai và nhân rộng từ năm 2016. Với các mô hình trên, trong tổ chức thực hiện, phải đảm bảo đạt 3 yêu cầu cơ bản sau đây:
- Học thường xuyên, học suốt đời phải gắn với việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức hàng ngày.
- Những trí thức về khoa học kỹ thuật và công nghệ phải gắn với những trí thức về khoa học xã hội và nhân văn.
- Học phải đi đôi với hành, lý luận phải gắn với thực tiễn, tri thức học đường phải gắn với trí thức lao động và cuộc sống.
Để thực hiện quyết định số 281/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và hướng dẫn của Ban thường vụ Trung ương Hội khuyến học Việt Nam, ngày 08/5/2014, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành kế hoạch số 1534/KH-UBND chỉ đạo thực hiện Đề án: “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020” và kế hoạch số 3783/KH-UBND ngày 22/10/2014 thực hiện thí điểm Đề án trong 2 năm 2014 - 2015. Trong đó, nêu rõ mục đích, yêu cầu và chọn 4 cơ sở làm điểm của tỉnh là thị trấn Liên Hương (Tuy Phong), xã Hàm Phú (Hàm Thuận Bắc), phường Xân An (TP Phan Thiết), xã Đức Hạnh (Đức Linh); đồng thời chỉ đạo 6 huyện, thị còn lại tự chọn cơ sở làm điểm để triển khai thực hiện. Ngày 17/11/2014, Ban thường vụ Hội khuyến học tỉnh đã có văn bản hướng dẫn, đề ra các yêu cầu, nội dung triển khai Đề án và các quy trình thực hiện thí điểm. Yêu cầu trọng tâm là:
- Triển khai thực hiện kế hoạch của UBND tỉnh về “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020”.
- Tổ chức triển khai thử nghiệm mô hình học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ và cộng đồng, qua đó sơ kết rút kinh nghiệm nhân rộng ra địa bàn toàn tỉnh vào đầu năm 2016.
- Việc tổ chức đăng ký xây dựng, bình xét và công nhận các danh hiệu phải đảm bảo đúng quy trình, công khai, dân chủ, chính xác, thực chất, khách quan, có tác dụng gắn kết, thúc đẩy cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”.
Quá trình tổ chức thực hiện, Ban Thường vụ Hội khuyến học tỉnh đã phối hợp với UBND cấp huyện, xác định rõ trách nhiệm của Hội khuyến học cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã, Hội khuyến học cấp xã, trưởng thôn, khu phố, trưởng dòng họ, thủ trưởng cơ quan, đơn vị, trường học và chi hội trưởng hội khuyến học.
Được sự ủy nhiệm của Ủy ban nhân dân tỉnh, Ban thường vụ Hội khuyến học tỉnh đã tổ chức Hội nghị tập huấn quán triệt Đề án của Chính phủ, kế hoạch thực hiện của Ủy ban nhân dân tỉnh và văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện của Hội khuyến học tỉnh. Thường trực Hội Khuyến học tỉnh đã xuống các cơ sở điểm của tỉnh và một số điểm của huyện để trực tiếp chỉ đạo triển khai trong Đảng ủy, UBND và các ngành, đoàn thể cấp xã và thôn, khu phố có liên quan.
Toàn tỉnh đã chọn 10 xã, phường, thị trấn ở 10 huyện, thị, thành phố làm điểm (có 4 điểm của tỉnh). Trong đó mỗi đơn vị, cơ sở làm điểm đã chọn 1 thôn hoặc khu phố để vừa làm điểm xây dựng mô đình “Gia đình hiếu học”, vừa xây dựng “cộng đồng học tập”; 1 dòng họ để xây dựng “Dòng họ hiếu học”, 1 cơ quan hoặc đơn vị để xây dựng “Đơn vị học tập”. Tính chung, 10 đơn vị cấp xã đã có 10 thôn, khu phố, 9 dòng họ, 9 cơ quan, đơn vị với 5.159 hộ gia đình và 383 cán bộ, nhân viên tham gia thực hiện thí điểm xây dựng các mô hình:
Qua kết quả thí điểm, các đơn vị đã xét chọn và được UBND cấp xã công nhận các danh hiệu như sau:
- 4438 hộ/ 5159 hộ đăng ký, đạt 86%.
- 5/9 dòng họ đăng ký, đạt 55,5%.
- 7/10 thôn, khu phố đạt 70%.
Trên cơ sở báo cáo tổng kết ở các địa phương và cấp tỉnh, cho thấy: thời gian làm thí điểm tuy ngắn, nhưng nhiều nơi đã triển khai công tác chuẩn bị khá tốt, từ khâu tham mưu giúp cấp ủy, UBND ban hành các kế hoạch chỉ đạo, đến việc chọn điểm, tổ chức quán triệt các văn bản của trên và xây dựng kế hoạch, biện pháp triển khai. Nhiều nơi cán bộ huyện, xã trực tiếp xuống sinh hoạt ở thôn, khu phố, các chi hội và một số cơ sở còn đến tận hàng trăm hộ gia đình (do bận làm ăn không dự sinh hoạt tập trung được) để phổ biến chủ trương, hướng dẫn nội dung đăng ký thực hiện. Trong báo cáo tổng kết, các cấp Hội cũng đã góp ý kiến đề nghị điều chỉnh, bổ sung một số nội dung dự thảo của Bộ tiêu chí về các mô hình học tập suốt đời. Có thể nói nhiều địa phương đã nắm được tinh thần, nội dung Đề án 281 của Thủ tướng Chính phủ và sự chỉ đạo của trên, làm tốt công tác tham mưu, có cách làm sáng tạo, linh hoạt, thể hiện được trí tuệ, tâm huyết và năng lực thực tiển. Biết phát huy vai trò chi hội khuyến học - là đơn vị hành động, phối hợp, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của các đoàn thể, coi trọng vai trò của Ban công tác mặt trận, Ban điều hành thôn, khu phố, trưởng Dòng họ…
Ban Thường vụ Trung ương Hội khuyến học Việt Nam đã đánh giá tỉnh Bình Thuận được cấp ủy và chính quyền các cấp quan tâm vào cuộc, có tác dụng tốt ở cơ sở. Ủy ban nhân dân tỉnh đã có báo cáo kịp thời kết quả làm thí điểm các mô hình theo quyết định số 281/QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ đến Ban chỉ đạo thực hiện Đề án 281 ở Trung ương và các Bộ, ban ngành có liên quan.
Bên cạnh kết quả đạt được, còn có những hạn chế, thiếu sót nhất định trong tổ chức chỉ đạo thực hiện, đáng chú ý là công tác tuyên truyền chưa đáp ứng yêu cầu, xây dựng mô hình dòng họ đạt thấp và một số nơi xây dựng kế hoạch thí điểm thực hiện mô hình đơn vị học tập chưa thật cụ thể theo hướng dẫn.
Theo sự chỉ đạo của Trung ương Hội khuyến học Việt Nam, năm 2016 các cấp Hội tập trung sức chỉ đạo triển khai sâu rộng Đề án 281/TTg của Thủ tướng Chính phủ. Trên cơ sở nắm vững tinh thần quyết định số 89/QĐ-TTg và 281/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; phát huy tốt những kinh nghiệm đã đạt được, với sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và chính quyền, sự nỗ lực của cán bộ, hội viên; tin tưởng rằng Hội Khuyến học các cấp sẽ ra sức phấn đấu, phối hợp cùng các ngành, đoàn thể, địa phương thực hiện có hiệu quả mục tiêu: Đẩy mạnh các hoạt động học tập thường xuyên, học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng thông qua việc xây dựng và triển khai các mô hình “Gia đình hiếu học, Dòng họ hiếu học, cộng đồng học tập và đơn vị học tập”, góp phần xây dựng xã hội học tập trên địa bàn toàn tỉnh.
Nguyễn VănThiệu
Phó Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh